بهسازی یاقوت با حرارت دادن
گرمادهی (حرارت دادن) یاقوت (Ruby) یکی از روش‌های رایج بهسازی (Enhancement) در صنعت جواهرات برای بهبود رنگ، شفافیت، و کیفیت کلی این گوهر است. این فرآیند تحت شرایط کنترل‌شده انجام می‌شود و در بسیاری از موارد، یاقوت‌های طبیعی پس از این فرآیند ارزش بیشتری پیدا می‌کنند. در زیر مراحل و نکات کلیدی این روش توضیح داده شده است:
روش سنتی بهسازی با حرارت کم
۱. هدف از حرارت دادن یاقوت:
– بهبود رنگ:
حرارت دادن می‌تواند رنگ یاقوت را تقویت کند (مثلاً تبدیل رنگ صورتی یا بنفش به قرمز عمیق) یا ناخالصی‌های رنگی مانند رنگ آبی یا بنفش را کاهش دهد.
– حذف ناخالصی‌ها:
برخی ناخالصی‌ها (مانند روتیل یا “ابریشم” درون سنگ) با حرارت حل می‌شوند و شفافیت سنگ افزایش می‌یابد.
– ترمیم شکستگی‌ها:
حرارت ممکن است ترک‌های ریز را تا حدی بهبود بخشد.
۲. فرآیند حرارت دهی:
– دما و زمان:
یاقوت معمولاً در دمای بین ۸۰۰ تا ۱۹۰۰ درجه سانتیگراد (بسته به نوع ناخالصی و هدف) و در محیط کنترل‌شده (اکسیژن، نیتروژن، یا اتمسفر کاهشی) حرارت داده می‌شود. این فرآیند ممکن است از چند ساعت تا چند روز طول بکشد.
– خنک‌سازی تدریجی:
پس از حرارت، سنگ به آرامی سرد می‌شود تا از ایجاد تنش یا ترک جدید جلوگیری شود.
۳. اثرات قابل مشاهده:
– تغییر رنگ:
یاقوت‌های با رنگ صورتی یا ارغوانی ممکن است به رنگ قرمز خالص (مطلوب) تبدیل شوند.
– شفافیت:
کاهش یا حذف ناخالصی‌های روتایل (ابریشم) باعث افزایش شفافیت و جلای سنگ می‌شود.
– تشکیل ستاره (آستریسم):
در برخی موارد، حرارت دادن می‌تواند اثر ستاره (Star Effect) در یاقوت ایجاد یا تقویت کند.
۴. ملاحظات مهم:
– افشای درمان:
یاقوت‌های حرارت‌دیده باید به عنوان Treated (بهسازی‌شده) در بازار فروخته شوند. عدم افشای این فرآیند غیراخلاقی است و ممکن است ارزش سنگ را کاهش دهد.
– شناسایی حرارت:
آزمایشگاه‌های گوهرشناسی معتبر (مانند تحسین و کیپا) می‌توانند با استفاده از میکروسکوپ نشانه‌های حرارت دادن (مانند ذوب ناخالصی‌ها یا تغییر در الگوهای رشد) را تشخیص دهند.
– یاقوت‌های بدون حرارت (Unheated):
یاقوت‌های طبیعی که حرارت ندیده‌اند، به دلیل نادر بودن، ارزش بسیار بالاتری دارند.
۵. خطرات احتمالی:
– اگر فرآیند حرارت به درستی انجام نشود، ممکن است سنگ ترک بخورد، رنگ آن خراب شود، یا حتی به کلی نابود شود.
– برخی یاقوت‌ها (به ویژه نمونه‌های با ناخالصی‌های خاص) به حرارت واکنش منفی نشان می‌دهند.
۶. روش‌های جایگزین بهسازی:
– پرکردن شکستگی‌ها با شیشه/رزین:
برای بهبود شفافیت (معمولاً در یاقوت‌های کم‌کیفیت).
– پوشش سطحی یا Diffusion:
افزودن عناصر شیمیایی برای تغییر رنگ سطحی.
– پرتوافشانی (Irradiation):
تغییر رنگ با استفاده از تابش، اما این روش کمتر رایج است.
نتیجه‌گیری:
حرارت دادن یاقوت یک روش پذیرفته‌شده در صنعت جواهرات است، اما شفافیت در فروش و استفاده از آزمایشگاه‌های معتبر برای تأیید کیفیت ضروری است. اگر قصد خرید یاقوت دارید، حتماً گواهی معتبر (Certificate) درخواست کنید که وضعیت بهسازی سنگ را مشخص کند. شایان به ذکر است در شناسنامه محصولات فروشگاه جمیکا به بهسازی داشتن یا نداشتن گوهرسنگ اشاره شده.